VÌ SAO NGƯỜI LÀM SÁNG TẠO CẦN ÍT NHẤT MỘT DỰ ÁN CÁ NHÂN (PERSONAL PROJECT)?
Chào buổi sáng bạn của mình, độc giả chuỗi bài “TGIF vui quá nay thứ 6!” với bài viết cuối cùng thuộc 12 tuần lễ viết vừa qua.
Dự án cá nhân là chân trời duy nhất một người làm sáng tạo có thể tự do thử nghiệm mọi thứ và trình diễn năng lực của họ ở mức tối đa.
Mình là Trân Huỳnh. Nếu bạn chưa biết đến mình thì sau bài viết này, có thể bạn sẽ biết đến mình qua một trong các vai trò sau:
Từ năm 2004 đến năm 2015, mình là học sinh Nhạc Viện TP.HCM hệ Trung Cấp Dài Hạn khoa Piano 11/11 năm.
Từ năm 2014 đến năm 2017, mình là sinh viên trường RMIT (TP.HCM), chuyên ngành Thiết Kế - Truyền Thông Số (Design - Digital Media).
Từ năm 2017 đến năm 2023, mình là nhân viên, chuyên viên thiết kế đồ họa, thiết kế đa phương tiện tại:
Một học viện về thẩm mỹ Hàn Quốc.
Một công ty tư vấn dịch vụ và giải pháp về xây dựng thương hiệu (branding agency).
Một công ty khởi nghiệp mảng công nghệ giáo dục (edtech).
Năm 2021, sự nghiệp mình rẽ sang hướng xây dựng nội dung tại công ty khởi nghiệp mảng công nghệ giáo dục.
Giữa năm 2023 đến hiện tại, mình là quản lý nội dung (content manager) tại một công ty khởi nghiệp khác cùng trong mảng công nghệ giáo dục, với sản phẩm là một nền tảng giáo dục sáng tạo sắp ra mắt thị trường.
Bên cạnh con đường học thuật và làm việc toàn thời gian:
Mình dạy kèm ba bộ môn:
Piano tại trung tâm từ năm 2014 và 1 kèm 1 trực tiếp từ năm 2015.
Anh Văn (luyện thi IELTS) 1 kèm 1 từ năm 2021.
Thiết Kế Đồ Họa 2D 1 kèm 1 từ năm 2019.
Từ năm 2015 đến năm 2024, mình tự viết kịch bản, đạo diễn và sản xuất 6 phim ngắn, 3 phim dạng quảng cáo, 2 phim dạng tài liệu và 1 chuỗi phim dạng thể nghiệm.
Năm 2017, mình thành lập Hạc Giấy Production. 2 phim ngắn nhóm mình từng làm là:
“Hạc Giấy” (2017): Được chọn chiếu trong 1 liên hoan phim nhỏ và trẻ của Việt Nam.
“Điều Ước Cuối Cùng” (2021): Được chọn chiếu trong 2 liên hoan phim (trực tuyến và trực tiếp) nhỏ và trẻ của quốc tế lẫn Việt Nam, và được nêu tên trong 1 liên hoan phim nhỏ và trẻ khác của quốc tế.
Mình có một kho gần 100 bài thơ mình tự viết theo cách ngẫu hứng và bộc phát, dự kiến tổng hợp và đăng tải trên Instagram.
Những gì mình vừa nêu trên liên quan thế nào đến một dự án cá nhân?
Giữa tháng 10 năm 2024, tức là mới đây thôi, mình đã hoàn thành công việc (job) viết kịch bản đầu tiên sau 9 năm tự mài giũa với những dự án cá nhân, rớt không biết bao nhiêu chương trình, cuộc thi và liên hoan phim. Mình đã nhận được 50% trên tổng thù lao được thỏa thuận - một con số cao hơn ban đầu so với dự kiến của mình.
Tất cả hoàn toàn nhờ vào (1) kinh nghiệm mình có từ những dự án cá nhân (phi lợi nhuận) mình từng làm (2) một chút hiểu biết về cách giải đề (brief) của khách hàng (client) mình học được từ branding agency mình đã làm việc trước đây và (3) sự tự tin. Mình đã thỏa thuận một mức giá mà mình thấy là xứng đáng để viết 3 kịch bản 1 phút bằng tiếng Anh, với thời hạn gấp gáp và sản phẩm đầu ra ở dạng đồ họa chuyển động (motion graphics, một dạng mình chưa từng viết).
Không thể không nhắc đến may mắn mà chị bạn cũ ở đại học đã dành cho mình - khi mình thể hiện (establish) bản thân đủ nhiều là “mình thích làm phim”, và chị nhớ.
Sống ấm êm no (mặc quần áo ấm, nằm chăn nệm êm, ăn uống no bụng) nhờ làm công việc sáng tạo là đích đến của mình.
Và dự án cá nhân là một trong những phương tiện giúp mình đi đến cái đích này. Bằng chứng là trong hành trình phát triển bản thân lẫn sự nghiệp, một số từ khóa mình nhận thấy xoay quanh hai chữ “sáng tạo” đã thường xuyên xuất hiện, thậm chí lặp đi lặp lại không chỉ trong công việc toàn thời gian của mình như nhạc, piano, thiết kế, truyền thông, nội dung, viết, phim, thơ…
🤔 1. Dự án cá nhân là gì?
Trong lĩnh vực sáng tạo, dự án cá nhân là bất kỳ ý tưởng mà bạn mong muốn thực hiện, thử nghiệm hoặc kiểm chứng và không bị ràng buộc bởi quy chuẩn hay giới hạn nào (về loại hình, định dạng, đối tượng, quyền sở hữu trí tuệ...).
Lưu ý: Trong bài viết này mình không bàn về những khía cạnh như đạo đức. Đạo đức, nhân phẩm và các hệ giá trị liên quan mình cho là mỗi cá nhân có thể tự ý thức, nuôi dưỡng và bồi đắp.
Nếu bạn là sinh viên đang theo học trong lĩnh vực sáng tạo như thiết kế, truyền thông..., dự án cá nhân có thể là các đồ án cuối kỳ mà bạn thực hiện một mình hoặc theo nhóm, dưới sự hướng dẫn của các thầy cô phụ trách. Một mẹo để bạn có thể đánh giá liệu các dự án thực hiện theo nhóm có được xem như một dự án cá nhân (personal project) trong hồ sơ năng lực (portfolio) của bạn hay không, đó là khi:
Yếu tố cá nhân, cá tính của bạn được thể hiện rất rõ nét trong dự án đó. Thí dụ: Bạn là người nghĩ ra ý tưởng cốt lõi, hoặc phụ trách chính phần triển khai, hoặc đề xuất sự thay đổi tối quan trọng ảnh hưởng đến sự thành bại của dự án...
📍 Bên dưới là sơ đồ mình tóm tắt cách định vị dự án cá nhân bằng Napkin AI:
🤔 2. Vì sao người làm sáng tạo cần có dự án cá nhân?
✅ Tự do sáng tạo không giới hạn trong thời hạn
Một trong những cái hay ho nhất khi thực hiện dự án cá nhân đó là khả năng tự do sáng tạo của bạn được bộc phát, được thả về vườn. Bạn có thể thoải mái thử nghiệm những ý tưởng của mình, từ viết, vẽ, đàn, hát, làm thơ, chụp ảnh, quay phim, hay một loại hình lạ lẫm, độc đáo nào đó khác...
Và bạn sẽ thực hiện tất cả những điều này trong một thời hạn nhất định.
Thật ra thì không có một giới hạn chuẩn nào cho thời gian bạn thực hiện một dự án cá nhân, nhưng bạn cần biết “có thời hạn” là một trong những đặc tính của một “dự án”. Bạn có thể thực hiện một dự án cá nhân vì bất kỳ mục đích gì, thậm chí để thỏa mãn cái tôi trong bạn (à, thật ra phần lớn dự án cá nhân đều chứa những cái tôi rất to bên trong của người làm sáng tạo), nhưng đến một lúc nào đó tất cả sẽ cần có sự đóng lại (closure).
Để làm gì? Để bạn có trong tay một thành phẩm thể hiện năng lực của bạn - đúng với sứ mệnh của một dự án cá nhân.
Thời hạn: 30 ngày.
Khi bắt đầu: Mình hoạch định một vài chủ đề mình muốn viết.
Kết quả: Hết 30 ngày nhìn lại, mình viết được 32 bài, về đủ thứ trên đời từ những thứ mình rất rành rọt và thân thuộc, đến những thứ vô cùng xa lạ, đến những thứ mình không quá hứng thú nhưng nghĩ chắc ai đó sẽ cần.
Và quan trọng là mình đã đạt được mục tiêu mà mình đặt ra khi bắt tay vào thực hiện dự án này: Trở thành một người viết đều đặn và đăng tải công khai bài viết của mình trên mạng xã hội.
✅ Kết nối và mở rộng mạng lưới mối quan hệ (đồng nghĩa với cơ hội mới)
“Tôi dự tính thực hiện một dự án về…, và tôi nhận thấy bạn là một... phù hợp vì... . Bạn có muốn tham gia với tôi không?”
“Tôi dự tính thực hiện một dự án về… và đang cần một người có thể… . Tôi biết bạn cũng… . Bạn có thể giới thiệu tôi với… không?”
Mình tặng bạn hai món văn mẫu mà mình đã dùng nát để tìm kiếm đồng đội, diễn viên, địa điểm quay, abcdefxyz tất cả mọi thứ để giúp mình hoàn thành tốt những dự án phim ảnh cá nhân của mình. Bạn có thể không cần sử dụng đến hai món văn mẫu này, nếu một mình bạn vẫn có thể hoàn thành dự án cá nhân của bạn.
Nhưng nếu tính chất dự án cá nhân của bạn giống mình - cần có những người cộng sự/đồng hành - xin chúc mừng bạn đã chọn một con thuyền tuy khó chèo tí, nhưng bạn sẽ học được rất nhiều và “lên trình” sau khi bạn “tới bến”.
Mình hơi lười thống kê số lượng mối quan hệ mới mà mình đã có qua những dự án cá nhân mình từng thực hiện, mặc dù mình nhớ tên của tất cả mọi người mình từng làm việc cùng. Cho đến hiện tại, sau 9 năm, mình thấy mình chẳng thiệt đi điều gì khi gìn giữ những mối quan hệ mình kết nối được qua những dự án cá nhân mình từng thực hiện.
Bên cạnh việc phát triển kỹ năng chuyên môn, mở rộng mối quan hệ xã hội luôn là một lợi thế giúp bản thân dạn dĩ hơn, tự tin hơn vào những giá trị mình có thể mang lại, đồng thời “dọn đường” và chuẩn bị sẵn cho những cơ hội mới có thể đến bất kỳ lúc nào.
✅ Mang đến động lực và cảm hứng
Cho chính bạn...
Khi bạn nhìn thấy những gì bạn có thể làm, nhìn thấy thành quả của công sức mà bạn đã bỏ ra, mình mong bạn sẽ cảm thấy hạnh phúc, tự hào và hãnh diện. Đây là một trong những “liều thuốc tinh thần” quan trọng giúp bạn duy trì đam mê và tiếp tục theo đuổi hành trình sáng tạo phía trước.
...và đôi khi là người khác nữa.
Cuối cùng, bạn sẽ không thể “lường” được những gì mà một dự án cá nhân có thể mang đến cho bạn.
Với mình đó là những độc giả chờ thơ của một đứa làm thơ a ma tơ (amateur) là mình. Thật sự là hơn cả những gì mà mình mong đợi (over my expectation).
📍 Bên dưới là sơ đồ mình tóm tắt lợi ích của dự án cá nhân bằng Napkin AI:
Thành tựu lớn nhất mình có được trên con đường tự học và thực hiện những dự án cá nhân liên quan đến phim ảnh là gì?
Một cơ hội.
Thành tựu lớn nhất mình có được trên con đường tự học và thực hiện những dự án cá nhân liên quan đến phim ảnh đó là một cơ hội. Mình vui biết bao khi dự án điện ảnh đầu tay của mình là 1 trong 3 dự án đã được chọn, trên cả trăm dự án đổ về năm ấy (theo thống kê mình được chia sẻ).
Mình còn vui hơn (đồng thời áp lực hơn nữa) khi mình là người duy nhất lấn sân, chân ướt chân ráo.
Mình sẽ không thế nào quằn quại đi theo dự án này đến giờ nếu như mình không biết một chút gì về làm phim, chưa từng động tay động chân vào làm bất cứ thứ gì liên quan đến phim ảnh. Không phải là không thể làm được, mà là không thể làm tốt.
Mình không tin một quả sung ngon có thể rớt vào họng mà mình không phải trả bất cứ một cái giá nào, nhất là sự cố gắng, nỗ lực và chăm chỉ. Mình không ngại làm người leo lên cây hái xuống quả ngọt to nhất, mọng nước nhất và đánh đổi bằng sự té đau. Nhưng chí ít mình đã cố gắng. Trước ngưỡng tuổi 30, 1 phần 3 cuộc đời nếu mình sống tới 90 tuổi, dù chưa đủ chín, nhưng mình đã trải qua một cơ số chuyện đủ để mình biết, sẽ không có thành tựu nào đến nếu không có nỗ lực tương xứng nào được bỏ ra.
Trong bài viết tiếp theo cùng chủ đề, mình sẽ viết về cách bắt đầu một dự án cá nhân và làm thế nào để duy trì động lực thực hiện dự án cá nhân. Không quan trọng bạn muốn thể hiện và phô diễn ý tưởng trong ngách nào của lĩnh vực sáng tạo, với loại hình, cách thức hay định dạng gì và cần thời gian bao lâu, một chút mô thức và gợi ý vừa đủ từ mình sẽ giúp bạn kiên trì và tự tin hơn trên hành trình thực hiện hóa những ý tưởng bạn mong muốn.
💡Gợi ý bài viết liên quan đến chủ đề hôm nay: Không có (khi nào có mình sẽ cập nhật ở phần bình luận).
Mình xem, nghe và đọc gì tuần này?
🎞️ Xem playlist “Thynk Unlimited” của công ty.
🎧 Nghe “A Million Miles Away” nhạc anime Belle (2022).
📖 Đọc bài viết “The Proven Path to Doing Unique and Meaningful Work” của James Clear.
Dù bạn đang hoạt động trong ngách (niche) nào của lĩnh vực sáng tạo, nếu bạn vẫn đang loay hoay, có những dự án cá nhân đang ấp ủ nhưng không biết nên bắt đầu từ đâu hay thế nào, bạn có thể trò chuyện với mình. Mình luôn sẵn sàng và háo hức muốn được lắng nghe những ý tưởng từ bình dị giản đơn, cho đến điên rồ nhất.
Và biết đâu, mình có thể hỗ trợ bạn thậm chí là đồng hành cùng bạn.
Hẹn gặp lại bạn tại blog anhphaixongpha.substack.com.
😭 đỉnh quá trời ơi
t đã muốn ấn 100 lần nút like để muốn nói rằng tôi ngưỡng mộ cô ấy quáaaaa
siêu siêu truyền động lực luôn ạ love you nhiều vl T.T